„Kanał” to polski film fabularny z 1956 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, poświęcony dramatycznym wydarzeniom powstania warszawskiego. Scenariusz powstał na podstawie opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego pod tym samym tytułem, a sam autor był również scenarzystą filmu. Film ukazuje nie tylko walkę zbrojną, ale też tragedię, bezsilność i rozpacz powstańców w obliczu zbliżającej się klęski.

Zmierzch powstańczej Warszawy

Akcja rozgrywa się w końcowej fazie powstania na Mokotowie i w Śródmieściu i koncentruje się na grupie powstańców, którzy po nieudanej próbie przebicia się przez niemieckie linie frontu, decydują się na ucieczkę do kanałów warszawskich. Głównym bohaterem jest porucznik „Zadra” (Wieńczysław Gliński), który próbuje bezpiecznie przeprowadzić swój oddział przez kanały ściekowe, by dotrzeć do Śródmieścia. Ważną częścią historii jest też wątek uczuciowy między podchorążym „Korabem” (Tadeusz Janczar) a łączniczką „Stokrotką” (Teresa Izewska), którzy wspólnie walczą o przetrwanie w labiryncie kanałów.

Produkcja

Pierwotnie reżyserię „Kanału” planowano powierzyć Andrzejowi Munkowi. Twórca zrezygnował jednak z projektu, tłumacząc swoją decyzję tym, że nie da się wiernie oddać realiów powstania, kręcąc film w autentycznych plenerach. W efekcie realizację przejął Andrzej Wajda, który wraz z asystentem Kazimierzem Kutzem, zdecydował się nakręcić najtrudniejsze sceny, w tym te rozgrywające się w kanałach, w specjalnie przygotowanym atelier w Łodzi.

Spór o bohaterstwo

„Kanał” po swojej premierze wzbudził duże emocje i kontrowersje, ponieważ wielu krytyków i widzów zarzucało mu odejście od heroicznego wizerunku powstańców. Narracja Wajdy i Stawińskiego, pozbawiona patosu, była wówczas dla części odbiorców trudna do zaakceptowania. Sytuacja zmieniła się jednak po pokazie filmu na 10. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes w 1957 roku, gdzie „Kanał” został uhonorowany Nagrodą Specjalną Jury, ex aequo z „Siódmą pieczęcią” Ingmara Bergmana. Po tym sukcesie spojrzenie na dzieło Wajdy uległo wyraźnej przemianie. Za granicą, szczególnie w krajach Zachodu, film był interpretowany jako głos zgodny z filozofią egzystencjalizmu, ukazujący tragizm ludzkiego losu w czasie wojny. Dziś uznawany jest za początek polskiej szkoły filmowej.

Dostępność 

Film jest dostępny z audiodeskrypcją i napisami dla osób z niepełnosprawnościami wzroku i słuchu. Można go obejrzeć bezpłatnie platformie Adapter: https://adapter.pl/filmy/kanal/

Dofinansowano ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzącego z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.